ψυχοθεωρείν: η βία στο ζευγάρι

"γυναίκες που αγαπούν πολύ"

μια άλλη ανάγνωση της προσκόλλησης σε ακατάλληλες και επικίνδυνες σχέσεις

► Στους φόνους που διέπραξαν οι Φρατζής και Βαγιωνής, το κοινό στοιχείο της βίας υπήρχε σε μακρόχρονη βάση στη σχέση και των δύο, με τα αντίστοιχα θύματά τους. Άλλοτε σαν παιχνίδι, άλλοτε σαν καθημερινή ζηλότυπη συμπεριφορά. Ξεπέρασαν τα όρια ή έτυχε να τις σκοτώσουν;

► Η κυρία Κατερίνα είπε ότι ο Θεός την λυπήθηκε, πήρε κοντά του τον άντρα της ο οποίος έπινε και την κτυπούσε από τότε που παντρεύτηκαν, «ο καλός Θεός» την άφησε να ζήσει ευτυχισμένη μόνη της με τα παιδιά της. Κακοποίηση δεν αναφέρθηκε ποτέ.

► Η Ράνια, αναφέρει δύο γάμους και δύο σοβαρές σχέσεις, που κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν οι καθημερινές ρήξεις, λεκτικές επιθέσεις, απειλές και μειώσεις. Η μόνη απώλεια που παραδέχονται είναι τα αντικείμενα που σπάνε και οι δύο στους ατέλειωτους καυγάδες τους. Κακοποίηση δεν αναγνωρίστηκε από κανέναν τους.

► Η Αλίκη γέρνει και χαϊδεύει στοργικά τον ετοιμοθάνατο σύζυγό της (ανεπάρκεια νεφρών και πτώση ζωτικών οργάνων). Οι συγγενείς του την κατηγορούν ότι έγινε αλκοολικός εξαιτίας της επειδή μάλωνε μαζί της. Οι γείτονες τον κατηγορούν για αλκοολισμό και σωματική κακοποίηση της γυναίκας του. Οι συγγενείς διαψεύδουν την κακοποίηση με το επιχείρημα του ότι: αν η γυναίκα είχε φάει ξύλο θα είχε φύγει, αφού έμεινε σημαίνει ότι ο άντρας της δεν την άγγιξε ποτέ. Κακοποίηση δεν αναφέρθηκε και η ίδια δεν το παραδέχεται.

H βία υπάρχει σε πολλές σχέσεις, δύσκολα αναγνωρίζεται, δύσκολα ομολογείται. Είναι μία κατάσταση που καλύπτεται τόσο από τους θύτες όσο και από τα θύματα. Για να φτάσει να γίνει γνωστή μία κακοποίηση, θα πρέπει να συμβεί κάτι που θα σπάσει το απόρρητο των οικογενειακών μυστικών, θα πρέπει να συμβεί κάτι που θα κάνει τα άτομα να ξεπεράσουν τη ντροπή της δημοσιοποίησης της ιδιωτικής τους ζωής. Αυτό το κάτι είναι το σημείο που κάποιος θα φοβηθεί ότι ο άλλος μπορεί και να τον σκοτώσει.Η κοινωνία επιτρέπει την κακοποίηση. Οι θύτες ξέρουν ότι μπορούν και τα θύματα είναι δύσκολο να αντιδράσουν. Η κοινοποίηση επιφέρει διασυρμό και αποδοχή αποτυχίας. Αλλά ούτε και μετά την κοινοποίηση η πολιτεία προστατεύει τα θύματα. Μήπως ο κύκλος της βίας από την ώρα που αρχίζει, τελειώνει οριστικά μόνο με ένα θάνατο; Η ερώτηση με τρομάζει. Το ίδιο και η βία ανάμεσα στο ζευγάρι.

Βιβλιοπαρουσίαση

«ΓΥΝΑΙΚΕΣ που ΑΓΑΠΟΥΝ πολύ» Robin Norwood

●Η ύπαρξη βίας σαν τρόπος επικοινωνίας ανάμεσα σε δύο ανθρώπους είναι κάτι που απλά μπορεί να «τύχει» στον καθένα από εμάς; ●Ήμασταν τελείως ανυποψίαστοι πριν την εκδήλωση της σωματικής βίας; ●Γιατί δεν θεωρούμε βία τους διαπληκτισμούς, τις λεκτικές επιθέσεις και μειώσεις; ●Δεν έχουμε καμία επιλογή μετά την εμφάνιση της βίας; ●Τελικά έχουμε ευθύνη και αν ναι τότε ποια είναι αυτή;

H απάντηση που επιδέχονται αυτά τα ερωτήματα δυστυχώς -αλλά και ευτυχώς για εμάς- δεν είναι μόνο μία. Ανάλογα με τη θεωρία που απαντά, διαφοροποιούνται τα αίτια και οι λύσεις που δίνονται. Δυστυχώς «οι απόψεις είναι πολλές» πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχει μαγική συνταγή για τη λύση αυτού του προβλήματος. Ευτυχώς «οι απόψεις είναι πολλές» πράγμα που σημαίνει ότι κάποια μας ταιριάζει και μπορεί να δουλέψει για εμάς.

Στο δίλημμα του τι επιλέγει να κάνει μια γυναίκα που υφίσταται βία από τον σύντροφό της, ανεξάρτητα με όσα γράφονται δικαιολογώντας την παραμονή της σαν αδυναμία επίκτητη ή κοινωνικο-οικονομικά αδύνατη και ανεξάρτητα αν θεωρητικοποιείται η παραμονή της σαν επιβιώσασα μέχρι να καταφέρει να σχεδιάσει μία καλή και συμφέρουσα αποχώρηση, ανεξάρτητα επίσης με τον υπαρκτό πάντα κίνδυνο να σκοτώσει ή να σκοτωθεί, θα μου επιτρέψετε να είμαι απόλυτη σε αυτό που θεωρώ ότι πρέπει να κάνει: απλά να φύγει .

Ο προβληματισμός μου κινείται στην περιοχή της αποφυγής των εν δυνάμει βίαιων σχέσεων. Μπορούμε να τις αποφύγουμε; Είτε διαλέγοντας κατάλληλους συντρόφους, είτε βάζοντας κατάλληλα όρια στη διαπροσωπική συμπεριφορά του ζευγαριού, είτε απλά φεύγοντας; Είμαστε ικανές να αναλάβουμε την ευθύνη του εαυτού μας και να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες;

Το βιβλίο που διάλεξα να σας παρουσιάσω ασχολείται με την επιλογή ακατάλληλων συντρόφων και με τους λόγους παραμονής μιας γυναίκας σε ακατάλληλες σχέσεις. Αν καταφέρουμε να καταλάβουμε τους μηχανισμούς που εμπλέκονται καθώς και την δική μας προσωπική συμμετοχή, ίσως καταφέρουμε να προσεγγίσουμε από διαφορετική πλευρά την εκδήλωση της βίαιης συμπεριφοράς μέσα σε μία δυσλειτουργική σχέση. Έτσι ίσως να μπορέσουμε να δώσουμε μία πρώτη διέξοδο στο απελπισμένο ερώτημα του αν η βία σε μία σχέση τελειώνει οριστικά μόνο με έναν θάνατο. Πριν τον σκοτώσουμε ή σκοτωθούμε, ας ακούσουμε μία άποψη για τις αιτίες δημιουργίας ακατάλληλων σχέσεων και τους λόγους παραμονής μας σε αυτές.

▒ Όμως γιατί τόσες γυναίκες επιμένουν να αγαπούν λάθος άντρες ;

▒ Γιατί προτιμούν και επιλέγουν να κάνουν σχέση με προβληματικούς, απόμακρους κυκλοθυμικούς και αδιάφορους άντρες, άντρες που δεν δένονται συναισθηματικά, που είναι ερωτευμένοι με τη δουλειά τους, εθισμένοι σε ουσίες ή σε άλλες σχέσεις, άντρες που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην αγάπη τους;

▒ Γιατί αδιαφορούν για τους «σωστούς» άντρες θεωρώντας τους «βαρετούς»;

▒ Γιατί παραμελούν τα ενδιαφέροντα και τους φίλους τους και αφοσιώνονται σε «εκείνον»;

▒ Γιατί πανικοβάλλονται όταν σκεφτούν ότι δεν θα αγαπηθούν; Γιατί όταν είναι χωρίς αυτόν νοιώθουν άδειες και όταν είναι μαζί του υποφέρουν;

Επειδή αυτές οι γυναίκες «αγαπούν πολύ» και μέσα από την συμπεριφορά τους επιζητούν να αγαπηθούν με τον καλύτερο τρόπο. Παρά τον πόνο και τη δυσαρέσκεια που βιώνουν οι ίδιες στις σχέσεις τους αυτές, οι γυναίκες που τις ζουν, πιστεύουν πως έτσι πρέπει να είναι μία σωστή σχέση .

ΠΟΤΕ μια γυναίκα αγαπά υπερβολικά

● Όταν όλες οι συζητήσεις με τις φίλες που αφορούν τα προβλήματα της σχέσης ξεκινούν με τη φράση «εκείνος..» και «το πρόβλημά του είναι..», τότε αγαπάμε υπερβολικά.
● Όταν δικαιολογούμε την ιδιοτροπία του, τον θυμό του, την αδιαφορία του ή την έλλειψη τρυφερότητας, θεωρώντας ότι θα τα ξεπεράσει με τη βοήθεια της δικής μας «κατάλληλης συμπεριφοράς», τότε αγαπάμε υπερβολικά.
● Όταν δεν εγκρίνουμε πολλά από τα βασικά του χαρακτηριστικά, από τις αξίες του ή από την συμπεριφορά του, αλλά συμβιβαζόμαστε πιστεύοντας πως «αν εμείς συνεχίσουμε να είμαστε καλές και τρυφερές, εκείνος θα αλλάξει για χάρη μας», τότε αγαπάμε υπερβολικά.
● Όταν η σχέση μας μαζί του θέτει σε κίνδυνο τη συναισθηματική και τη σωματική μας υγεία ή ασφάλεια, τότε σίγουρα αγαπάμε υπερβολικά.

Όταν η αγάπη προκαλεί πόνο σημαίνει πως είναι «υπερβολική».

ΤΙ ΕΙΝΑΙ η υπερβολική αγάπη

Η υπερβολική αγάπη θα λέγαμε ότι είναι ένα φαινόμενο, ένα συγκεκριμένο σύνδρομο σκέψεων, συναισθημάτων και πράξεων. Είναι η προσκόλληση στη σχέση με έναν άντρα που δεν ανταποκρίνεται και αυτή η ίδια η προσκόλληση αποκαλείται «αγάπη».

Η γυναίκα αναλώνει όλο το δυναμικό της στη προσπάθεια να αλλάξει την συμπεριφορά και τα αισθήματα αυτού του άντρα. Ανεξάρτητα με τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας και χωρίς αξιολόγηση των δυσάρεστων καταστάσεων που συμβαίνουν μέσα στη σχέση, η προσκόλληση αυτή συνεχίζεται, σαν να είναι αδύνατο να δοθεί ένα τέλος. Για τη γυναίκα αυτή, η αγάπη μετριέται με -και από- το μαρτύριο που ζει.

Όταν συμβαίνει ένα οδυνηρό γεγονός και η γυναίκα λέει στον εαυτό της ότι το λάθος είναι δικό της, στην πραγματικότητα λέει πως έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Κατηγορώντας τον εαυτό της, διατηρεί την ελπίδα πως θα βρει το λάθος, θα το διορθώσει, θα αλλάξει τις καταστάσεις και ο πόνος θα φύγει.

Η αιτία προσκόλλησης σε ακατάλληλες και επικίνδυνες σχέσεις δεν είναι η αγάπη αλλά ο φόβος της μοναξιάς, ο φόβος της απόρριψης, ο φόβος της περιφρόνησης, της εγκατάλειψης και της καταστροφής. Δίνοντας την αγάπη μας ελπίζουμε ότι ο άντρας αυτός θα διώξει τους φόβους μας.Κάθε φορά που η προσπάθεια αποβαίνει άκαρπη, προσπαθούμε περισσότερο, αγαπάμε περισσότερο, αγαπάμε υπερβολικά.

Ορισμένοι άντρες έχουν το ίδιο πρόβλημα καθώς η συμπεριφορά τους πηγάζει από τις ίδιες συνιστώσες εμπειριών της παιδικής τους ηλικίας. Όμως για κοινωνικούς βιολογικούς και πολιτιστικούς λόγους, η αναζήτησή τους είναι περισσότερο εξωτερική παρά εσωτερική. Έχουν την τάση να προσκολλώνται στη δουλειά, στα σπορ ή στα χόμπι. Αντίθετα, αλλά για τους ίδιους κοινωνιο-πολιτισμικούς λόγους, οι γυναίκες προσκολλώνται σε μια σχέση και μάλιστα συχνά με άντρες που έχουν όμοια με αυτές προβλήματα.

Η "υπερβολική αγάπη" είναι κυρίως ένα γυναικείο φαινόμενο.

Το βιβλίο αυτό γράφτηκε κυρίως για γυναίκες. Ο σκοπός του είναι πολύ συγκεκριμένος: να βοηθήσει τις γυναίκες που έχουν «καταστρεπτικά πρότυπα σχέσης με τους άντρες» να αναγνωρίσουν το πρόβλημα, να καταλάβουν τις γενεσιουργές αιτίες αυτών των καταστροφικών προτύπων και να αποκτήσουν τα εφόδια έτσι ώστε να μπορέσουν να αλλάξουν τη ζωή τους.

Οι καταστάσεις που περιγράφονται στο βιβλίο μπορεί να σας φανούν ακραίες. Στην πραγματικότητα είναι απελπιστικά κοινές. Κάθε γυναίκα που αγαπάει υπερβολικά όταν το διαβάσει θα πει «μα εγώ δεν έχω και τόσο σοβαρό πρόβλημα». Θα κατανοήσει τα προβλήματα των άλλων σαν πραγματικά αλλά το δικό της «δεν είναι πρόβλημα»…

Μία από τις ειρωνείες της ζωής είναι το γεγονός ότι εμείς οι γυναίκες αντιμετωπίζουμε με συμπάθεια και κατανόηση τον πόνο των άλλων, αλλά μένουμε τυφλές μπροστά στο δικό μας πόνο. Η άρνηση αυτή είναι ένα φυσικό μέσο αυτοάμυνας, που μας επιτρέπει να συνεχίσουμε να ζούμε με τις επιλογές που έχουμε κάνει

ΠΡΟΦΙΛ γυναικών που αγαπούν υπερβολικά

Υπάρχει ένα κοινό προφίλ για τις γυναίκες που αγαπούν υπερβολικά:

1. Πιθανότατα προέρχονται από δυσλειτουργικές οικογένειες, οι οποίες δεν ανταποκρίνονταν στις συναισθηματικές τους ανάγκες. Κατάχρηση ουσιών, ψυχαναγκαστική συμπεριφορά, χειροδικίες, συνεχή εκνευρισμό και ένταση, άρνηση των γονιών να μιλήσουν ο ένας στον άλλον, ανταγωνιστικοί μεταξύ τους ως προς τα παιδιά, φοβερή αυστηρότητα και έλλειψη επικοινωνίας.

2. Επειδή δεν είχαν πραγματική φροντίδα, προσπαθούν να αναπληρώσουν αυτό το κενό, προσφέροντας σε άλλους τη φροντίδα τους, κυρίως στους άντρες που κατά κάποιο τρόπο δείχνουν να την χρειάζονται.

3. Επειδή δεν έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν πλέον τους γονείς τους, επιλέγουν άντρες που δεν ανταποκρίνονται συναισθηματικά, ελπίζοντας πως θα μπορέσουν να τους αλλάξουν με την αγάπη τους και θα να τους κάνουν να φέρονται τρυφερά και να τις φροντίζουν.

4. Επειδή φοβούνται την εγκατάλειψη και τη μοναξιά, θα κάνουν τα πάντα για να αποτρέψουν τη διακοπή μιας σχέσης.

5. Τίποτα δεν τους φαίνεται δύσκολο, χρονοβόρο ή ακριβό, αρκεί να μπορεί να «βοηθήσει» τον άνθρωπο που αγαπάνε. Του βρίσκουν δουλειά, του αγοράζουν ρούχα για να βελτιώσει την εμφάνισή του, του βρίσκουν ψυχολόγο και τον ικετεύουν να τον επισκεφτεί, του βρίσκουν χόμπι για τον ελεύθερο χρόνο του, του προσφέρουν από την προσωπική περιουσία ή τα εισοδήματα για να μη νοιώθει κατώτερος, του επιτρέπουν να την εκμεταλλεύονται συναισθηματικά «γιατί πριν δεν του επέτρεπαν ποτέ να εκφραστεί συναισθηματικά».

6. Έχοντας συνηθίσει στην έλλειψη αγάπης στις προσωπικές τους σχέσεις, δείχνουν υπομονή και ελπίζουν, ενώ παράλληλα εντείνουν τις προσπάθειες για να ευχαριστήσουν τον άλλον.

7. Είναι πρόθυμες να αναλάβουν πολύ περισσότερο από το 50% των ευθυνών, της ενοχής και των λαθών σε μια σχέση.

8. Η αυτοεκτίμησή τους βρίσκεται σε επικίνδυνα χαμηλό επίπεδο και κατά βάθος δεν πιστεύουν ότι αξίζουν την ευτυχία.

9. Επειδή έχουν ζήσει μια ανασφαλή παιδική ηλικία, νοιώθουν απελπισμένη ανάγκη
να ελέγχουν τη σχέση και τον άντρα που αγαπάνε. Καμουφλάρουν τις προσπάθειες αυτές του έλεγχου κάτω από τη μάσκα της δήθεν επιθυμίας τους «να βοηθήσουν».

10. Στη σχέση τους έρχονται περισσότερο σε επαφή με το όνειρο του «πως θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα» παρά με την πραγματικότητά της σχέσης αυτής.

11. Είναι εθισμένες στους άντρες και στο συναισθηματικό πόνο.

12. Μερικές φορές ίσως να έχουν την συναισθηματική ή ίσως και τη βιοχημική προδιάθεση για διάφορους εθισμούς.

13. Μπορεί να έχουν την τάση να πέφτουν σε κατάθλιψη, την οποία προσπαθούν να αποφύγουν με την ένταση που προσφέρει μία ασταθής σχέση.

14. Δεν τους έλκουν οι άντρες που είναι ευγενικοί, σταθεροί, αξιόπιστοι και ενδιαφέρονται για αυτές. Αυτούς τους άντρες τους θεωρούν «βαρετούς». Η ανία είναι ένα συναίσθημα που αναπτύσσεται μόλις βρεθούν με ένα άντρα που δεν έχει εκρήξεις θυμού, εκπλήξεις και ιδιορρυθμίες. Αιτία της ανίας είναι η έλλειψη ψυχικής έντασης που τόσο έχουν συνηθίσει σαν συστατικό στις «ενδιαφέρουσες σχέσεις».

15. Ενώ έλκονται από ανθρώπους με προβλήματα που χρειάζονται λύση και ενώ εμπλέκονται σε χαοτικές, αβέβαιες και συναισθηματικά επώδυνες καταστάσεις, αποφεύγουν συστηματικά να ασχοληθούν με την ευθύνη που έχουν απέναντι στον εαυτό τους.

ΠΡΟΤΥΠΑ που επηρεάζουν τη δημιουργία αυτού του φαινομένου
Οι στερημένοι άνθρωποι κάνουν φτωχές επιλογές.
Καμιά γυναίκα δεν αναπτύσσει τα αισθήματα αυτά «τυχαία».

Διαμόρφωση προτύπων από την οικογένεια

Οι περισσότερες περιπτώσεις γυναικών που αγαπούν υπερβολικά, προέρχονται από δυσλειτουργικές οικογένειες. Δυσλειτουργική οικογένεια είναι εκείνη στην οποία οι ρόλοι είναι αυστηρά προκαθορισμένοι και η επικοινωνία των μελών της περιορίζεται συστηματικά σε ότι εμπίπτει στους ρόλους αυτούς. Αν η οικογένεια αρνείται μια πραγματικότητα, τα παιδιά μαθαίνουν να αρνούνται να την δουν. Μεγαλώνουν χωρίς να εξασκούν την δυνατότητα αντικειμενικής αξιολόγησης των καταστάσεων.Σαν ενήλικες εκεί που κάποιος άλλος θα απέφευγε καταστάσεις και πρόσωπα σαν επικίνδυνα, άβολα ή αρρωστημένα, οι ενήλικες αυτοί δεν τις απορρίπτουν γιατί δεν έχουν μάθει να τις αξιολογούν και να προστατεύουν τον εαυτό τους. Όταν η εμπειρία μας κοντά στους γονείς μας ήταν εμπειρία αγάπης και στοργής, τότε θέλουμε να νοιώσουμε την ίδια άνεση και κοντά στους ανθρώπους που αγαπάμε. Αν όμως οι γονείς, μας αντιμετώπιζαν με σκληρότητα, κυνισμό, βιαιότητα, ή με διάθεση να μας χειραγωγήσουν με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, τότε την ίδια σκληρή συμπεριφορά (ακριβώς επειδή μας είναι οικεία) αναζητάμε και από τις άλλες σχέσεις μας. Υπαρχει ομοιότητα μεταξύ παιδικής και ενήλικης ζωής; Για όλες τις γυναίκες που μεγάλωσαν σε δυστυχισμένες οικογένειες, η ευτυχία και η δυστυχία γίνονται ένα κουβάρι και τελικά δεν διακρίνεται η μία από την άλλη. Έχουν την τάση να βρίσκουν ανθρώπους, κοντά στους οποίους θα παίξουν τους ίδιους ρόλους που παίζαμε και μικρές. Ένας από αυτούς είναι ο ρόλος του «Μάρτυρα – Σωτήρα». Με το ρόλο αυτό, μπορεί κάποιος να αντεπεξέλθει τις δυσκολίες και το χάος που επικρατεί μέσα στην δυσλειτουργική οικογένεια. Σώζει τους άλλους με το δικό του θάρρος, τη δύναμη και την αδάμαστη θέληση (Σωτήρας). Το βαρύ φορτίο που σηκώνει (Μάρτυρας), τον κάνει να ξεχνά τον δικό του πανικό και φόβο. Ο ρόλος αυτός, τον καταπιέζει αλλά ταυτόχρονα τον ανακουφίζει. Η έννοια των αξιών συνδυάζονται με τις τεράστιες ευθύνες που αναλαμβάνονται. Η έγκριση τους κερδίζεται δουλεύοντας σκληρά για την φροντίδα των άλλων και με θυσία των προσωπικών αναγκών και προσδοκιών, για χάρη των άλλων. Στο σύμπλεγμα που αναπτύσσεται οι δύσκολες καταστάσεις γίνονται απαραίτητες στη ζωή και σαν ενήλικας δεν μπορεί να φανταστεί τη ζωή του, χωρίς αυτές. Η έντονη ανάγκη ανταπόκρισης που νοιώθει κάποιος όταν νομίζει ότι οι άλλοι τον χρειάζονται και η ώθηση που αισθάνεται για να ανταποκριθεί (λύνοντας τα προβλήματα τους, στηρίζονταςι τις αδυναμίες τους) είναι η συνέχιση ρόλων που έμαθε να παίζει από την παιδική του ηλικία μεγαλώνοντας σε μία δυσλειτουργική οικογένεια. Μέσα από αυτούς τους ρόλους είχε την υποσυνείδητη πρόθεση να ελέγξει τις καταστάσεις, σώζοντας την ενότητα της οικογένειας με έναν από τους επόμενους τρόπους:

► Μένοντας στο περιθώριο της οικογένειας : Το παιδί που επιλέγει αυτόν τον ρόλο αποφεύγει να προσθέσει ένα ακόμα βάρος στην ήδη φορτισμένη οικογένεια. Δεν ρωτά τίποτα, δεν δημιουργεί προβλήματα, δεν απαιτεί τίποτα. Μένει στο δωμάτιό του, μιλά λίγο και δεν σχολιάζει ποτέ τίποτα. Δεν συνεισφέρει στο σπίτι. Στο σχολείο μπορεί να είναι κακός ή καλός μαθητής (στην πραγματικότητα του είναι πλήρως αδιάφορο). Όσο για τον πόνο του δεν αντιδρά και προσπαθεί να μη νοιώθει τίποτα.

► Δημιουργώντας προβλήματα στην οικογένεια : Το να προκαλεί προβλήματα σημαίνει το να επαναστατεί συνεχώς, να γίνεται το μαύρο πρόβατο και ο αποδιοπομπαίος τράγος της οικογένειας. Με το που γίνεται «το πρόβλημα της» όλοι συσπειρώνονται και συνεργάζονται για να το αντιμετωπίσουν, ακόμα και αν οι μεταξύ τους σχέσεις είναι ανύπαρκτες ή τραγικές. Θυσιάζεται ο ίδιος αλλά σώζει την οικογένεια. Το μόνο που νοιώθει είναι οργή. Με αυτήν καλύπτει τον πόνο και τον φόβο.

► Με το να είναι το καλό παιδί της οικογένειας : Το να «δείχνει ότι είναι καλά» είναι σημαντικότερο από το να «είναι καλά». Ένας μικρός ήρωας, ευτυχισμένος, έξυπνος και χαρούμενος. Δυνατός για να βοηθάει, να ενθαρρύνει και να συμβουλεύει τους άλλους, απαραίτητος για την ωριμότητά του. Το καλό παιδί που ποτέ δεν δημιουργεί προβλήματα, παρά μόνο τα λύνει, ο καλός μαθητής που μεγαλώνοντας πετυχαίνει όλους τους στόχους και κυρίως τον βασικότερο στόχο αυτόν που τον ώθησε να αναλάβει αυτόν τον ρόλο: το να αποφεύγει τα συναισθήματά του.

Διαμόρφωση προτύπων από την πολιτιστική έκφραση της κοινωνίας:
Η εικόνα που διαμορφώνουμε για την αγάπη έτσι όπως περιγράφεται από τα τραγούδια, τη λογοτεχνία, το θέατρο και τον κινηματογράφο, δεν βοηθά καθόλου.

►Τα τραγούδια μιλούν για πονεμένες αγάπες. Στους στίχους τους, οι τραγουδιστές, με διάφορα μοτίβα επαναλαμβάνουν πως δεν μπορεί να πάψουν να αγαπούν κάποιον που τους πληγώνει. Λόγω της συνεχούς επανάληψης και της συνύπαρξης των στίχων με μουσική που μας συγκινεί συναισθηματικά, αναπτύσσεται μέσα μας η πίστη πως τα λόγια αυτά εκφράζουν την αληθινή μορφή αγάπης. Αποδεχόμενοι πως ο πόνος είναι φυσικό επακόλουθο της αγάπης, η ανοχή αυτού του πόνου για χάρη της αγάπης, είναι ένα θετικό και όχι αρνητικό χαρακτηριστικό.

►Η λογοτεχνία δίνει πολύ λίγα πρότυπα ανθρώπων που συνδέονται με υγιή, ώριμη, ειλικρινή
και ισότιμη σχέση, για δύο λόγους; Πρώτον γιατί μια τέτοια σχέση είναι σπάνια και δεύτερον γιατί εφόσον η συναισθηματική ποιότητα σε μια τέτοια σωστή σχέση είναι λιγότερο έντονη από την τραγικότητα μιας κακής σχέσης, δεν προσφέρεται σαν θέμα στη λογοτεχνία, στο θέατρο και τα τραγούδια.

►Οι ταινίες στον κινηματογράφο και την τηλεόραση, έχουν ήρωες που ταλαιπωρούνται συναισθηματικά, αναζητώντας την ευτυχία τους μέσα σε ταραγμένες και δυστυχισμένες σχέσεις.

Μπορούμε να πούμε ότι στρεφόμαστε προς λανθασμένα μοντέλα σχέσεων, γιατί ΑΥΤΑ τα λανθασμένα μοντέλα είναι που βλέπουμε και ακούμε συνήθως.

Φανταστείτε τα σενάρια όλων αυτών που βλέπουμε και ακούμε να εκτυλίσσονταν βασισμένα σε πρόσωπα που επικοινωνούσαν με ειλικρίνεια και αγάπη, οι στάσεις τους να μην ήταν αμυντικές και αποφυγής, να μην υπήρχαν ψέματα, μυστικά και απάτες. Τότε θα βλέπαμε υγιείς σχέσεις βασισμένες σε σωστή επικοινωνία. Αυτά τα είδη σχέσεων δεν θα έδιναν απλά μια άλλη μορφή στο ίδιο θέμα, αλλά θα βοηθούσαν στο να διαπιστώσουμε πόσο έχουμε κορεστεί από εικόνες συναισθηματικής εκμετάλλευσης, χειραγώγησης, σαρκασμού, αρρωστημένης εκδίκησης, ζήλιας, ψεύδους κλπ, από τις οποίες καμία δεν αποτελεί μέρος υγιούς προτύπου σχέσης. Αναρωτηθείτε λοιπόν τι ακριβώς μας προκαλεί σαν βίωμα η συνεχής παρακολούθηση αυτών των λανθασμένων προτύπων. Και αυτό γιατί τα πάντα, ακόμα και ο τρόπος που αγαπάμε, διαμορφώνεται μέσα σε ένα πλαίσιο αλληλο-επηρεασμού με το έμμεσο περιβάλλον και σε αυτό το πλαίσιο το κοινωνικό πρότυπο της αγάπης είναι έντονα υπαρκτό.

Η ΕΠΙΛΟΓΗ μιας τέτοιας σχέσης
Παρομοιάζοντας τη σχέση με ένα ταγκό, θα μπορούσαμε να δούμε ότι τόσο στον χορό όσο και στην δημιουργία μιας σχέσης είναι απαραίτητη η ενεργή θέληση και των δύο μελών του ζευγαριού. Ο δεσμός που δημιουργεί μία γυναίκα με έναν άντρα, δεν είναι από σύμπτωση ή από τύχη. Υπήρξε επιλογή έστω και ασυνείδητη. Στην αρχή της γνωριμίας του κάθε ζευγάρι εκπέμπει και λαμβάνει μία σειρά από σήματα. Υπάρχουν λοιπόν συγκεκριμένα γνωρίσματα και χαρακτηριστικά στα μηνύματα που ανταλλάσσονται σε αυτή τη φάση, πριν την απόφαση του αν σε ενδιαφέρει ο άλλος ή όχι. Συνειδητά ή όχι και οι δύο επιλέγουν τον σύντροφο του χορού τους.

Σε κάθε άνθρωπο που έχει την τάση να αγαπά υπερβολικά επενεργούν δύο παράγοντες: (α) το απόλυτο ταίριασμα του δικού του προτύπου σχέσης με το πρότυπο σχέσης του άλλου και (β) η αναβίωση, υπερνίκηση και πάταξη των οδυνηρών προτύπων του παρελθόντος.

Η ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ μιας τέτοιας σχέσης
Γιατί όμως αφού άρχισες μια τέτοια σχέση είναι δύσκολο να την διακόψεις;

Ο χρυσός κανόνας είναι ότι όσο πιο δύσκολο είναι να διακόψεις μια ακατάλληλη και καταστροφική σχέση, τόσο πιο πολλά στοιχεία από το παρελθόν σου εμπεριέχει. Αγαπάς υπερβολικά επειδή προσπαθείς να νικήσεις τους παλιούς φόβους, την οργή, την απογοήτευση και τον πόνο της παιδικής ηλικίας (και όχι μόνο). Κάθε φορά το να τα παρατήσεις θα σήμαινε ότι παραδίνεσαι και ότι χάνεις μία ακόμα πολύτιμη ευκαιρία να βρεις ανακούφιση από τη διόρθωση όλων των λαθών του παρελθόντος. Η πιθανότητα να διορθωθούν τα παλιά λάθη και έτσι να κερδηθεί η αγάπη και η επιδοκιμασία που δεν κερδήθηκε ως αυτή τη στιγμή, είναι η ασυνείδητη χημικά εκρηκτική διαδικασία που κρύβεται πίσω από την επιμονή των γυναικών που αγαπούν υπερβολικά. Αυτή η ασυνείδητη ψυχολογική λειτουργία μπορεί να ερμηνεύσει την παρόρμηση του να συνεχίσεις (παρά τον πόνο που σου προκαλεί). Ελάχιστα όμως δικαιολογεί την ένταση των συνειδητών συναισθημάτων που αναπτύσσονται.

Η συναισθηματική φόρτιση είναι πολύ έντονη. Η ένταση των συναισθημάτων είναι μεγαλύτερη από αυτή που προκύπτει από πιο υγιείς και πιο ευχάριστες σχέσεις. Αυτό συμβαίνει γιατί στη λύση των προβλημάτων των δυσλειτουργικών σχέσεων, ενσωματώνονται όλες τις πιθανότητες ξεκαθαρίσματος των παλιών λογαριασμών.

Μια γυναίκα που αγαπά πολύ, προτιμά τον πόνο γιατί τον έζησε πολύ και της είναι γνώριμος. Αντίθετα μια γυναίκα με πιο υγιές παρελθόν επισυνάπτει άλλου τύπου σχέσεις και είναι διαφορετικό το επίπεδο ακαταλληλότητας της σχέσης που θα την οδηγήσει στη διάλυση ενός δεσμού, γιατί απλά όταν βρεθεί σε τέτοιες καταστάσεις δεν νοιώθει άνετα.

Ας θυμηθούμε όμως τώρα το παραμύθι "η Ωραία και το Τέρας".

«Η ΩΡΑΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΡΑΣ» Στο γνωστό παραμύθι μια ωραία και αθώα κοπέλα προκειμένου να προστατέψει την οικογένειά της δέχεται να ζήσει με έναν αποκρουστικό τερατόμορφο άντρα. Γνωρίζοντάς τον καλύτερα, ξεπερνά τα αρχικά της συναισθήματα και φτάνει στο σημείο να τον αγαπήσει, παρά την αποκρουστική του εμφάνιση. Μόλις αρχίσει να νοιώθει αγάπη γίνεται το θαύμα. Το τέρας αποκτά συναισθήματα, αποκαλύπτει τις ανθρώπινες πτυχές της ψυχής του και μεταμορφώνεται στον ιδανικό πρίγκιπα. Έτσι η αγάπη της κοπέλας ανταμείβεται καθώς βρίσκει την κατάλληλη θέση δίπλα του και μοιράζεται μαζί του την ευτυχία μιας ζωής.
Ποιο είναι το "ηθικό δίδαγμα" αυτού του παραμυθιού; Μήπως το ότι μια γυναίκα μπορεί να αλλάξει έναν άντρα αν τον αγαπά πραγματικά; Και γιατί μια τέτοια ιδέα βρίσκει απήχηση στις γυναίκες σήμερα; Διότι η ίδια η χριστιανική ηθική υποστηρίζει την προσφορά βοήθειας στους πιο αδύναμους (σαν καθήκον και ηθική υποχρέωση) να βοηθάμε μόνο και ποτέ να μην κρίνουμε. Διότι στα καθημερινά λόγια αντανακλάται η πεποίθηση με τη δύναμη της αγάπης μπορούμε να αλλάξουμε κάποιον. Αυτή η πεποίθηση για τις γυναίκες φτάνει στην πίστη του καθήκοντος. Και, διότι τα ΜΜΕ ενθαρρύνουν αυτήν την άποψη καθώς πολυάριθμα άρθρα σε γυναικεία περιοδικά έχουν σαν θέμα «πώς να βοηθήσετε τον άντρα που αγαπάτε..» ενώ ποτέ δεν δημοσιεύονται άρθρα με θέμα «πώς να βοηθήσετε την γυναίκα που αγαπάτε…».

Οι γυναίκες που αγαπούν υπερβολικά, επιδιώκουν να αλλάξουν τον άντρα που διάλεξαν από τάση τους να ελέγχουν την συμπεριφορά των ατόμων που θεωρούν δικά τους. Το κίνητρο του έλεγχου, μαζί με τον μηχανισμό της άρνησης, είναι τα μέσα που έμαθε να χρησιμοποιεί για την αυτοπροστασία της.

Ο μηχανισμός της άρνησης: Είναι ιδιαίτερα χρήσιμος για να αγνοούμε πράγματα που δεν θέλουμε να δούμε. Η άρνηση μπορεί να οριστεί σε δύο επίπεδα: στο επίπεδο αυτών που συμβαίνουν πραγματικά και στο επίπεδο των συναισθημάτων (ας θυμηθούμε ότι μία οικογένεια όσα προβλήματα και αν έχει δεν γίνεται δυσλειτουργική παρά μόνο αν υπάρχει άρνηση της πραγματικότητας, ταυτόχρονα η άρνηση είναι ο μόνος μηχανισμός που επιτρέπει την επιβίωση μέσα σε μια τέτοια δυσάρεστη κατάσταση). Ο μηχανισμός της άρνησης δεν χρησιμοποιείται συνειδητά.

Η άσκηση ελέγχου: Από την άλλη πλευρά το να είμαστε «καλό παιδί» και το να βοηθάμε τους άλλους, είναι στην πραγματικότητα προσπάθειες να ελέγξουμε την κατάσταση και τους άλλους. Προσπαθούμε να ελέγξουμε τον άλλον όταν: τον συμβουλεύουμε, τον προειδοποιούμε και τον βοηθάμε να κάνει πράγματα που θα μπορούσε να σκεφτεί και να κάνει από μόνος του. Ελπίδα μας είναι πως αν μπορέσουμε να τον εξουσιάσουμε, θα μπορέσουμε να εξουσιάσουμε και τα συναισθήματά του, ιδιαίτερα εκείνα που αφορούν την κοινή μας ζωή.

Η άρνηση τροφοδοτεί την ανάγκη του έλεγχου και η αναπόφευκτη αποτυχία
της άσκησης ελέγχου τροφοδοτεί την ανάγκη της άρνησης.

Η ανάγκη των γυναικών που αγαπούν υπερβολικά για να βοηθήσουν, είναι μια ασυνείδητη άρνηση του δικού τους πόνου, μέσω του ελέγχου που ασκούν στα πρόσωπα του στενού τους περιβάλλοντος. Η επιθυμία να βοηθήσουν είναι περισσότερο ανάγκη να νοιώσουν ανώτερες και δυνατές και λιγότερο αποτέλεσμα επιλογής τους, καθώς επαναδραστηριοποιεί τις παλιές συνήθειες και την τάση να αλλάξουν κάποιον άλλον, αντί τον εαυτό τους.

Ας ξαναγυρίσουμε στο παραμύθι «η Ωραία και το Τέρας». Ερμηνεύοντάς το με αυτούς τους όρους βλέπουμε ότι οι μηχανισμοί της άρνησης και του ελέγχου παρουσιάζονται σαν μέθοδοι επίτευξης της ευτυχίας.Η Ωραία δείχνοντας αγάπη προς το τρομερό Τέρας, χωρίς να προβληματίζεται για αυτή τη σχέση (άρνηση), εμφανίζεται ως ικανή να το αλλάξει (έλεγχος).

Όμως δεν τελειώσαμε με την ερμηνεία του παραμυθιού. Μια εξήγηση σαν αυτή που δώσαμε, είναι ακριβής σύμφωνα με τους ερωτικούς ρόλους που διδάσκονται από την παράδοση, επαναλαμβάνοντας ορισμένες πολιτιστικές απόψεις και στερεότυπα των χρόνων που ζούμε σήμερα. Αντικατοπτρίζει όμως διαχρονικές πνευματικές αλήθειες; (που πιθανά αντιτίθενται στις σημερινές αξίες) γιατί μόνο η μέσω αυτού μεταφορά μιας διαχρονικής αλήθειας θα δικαιολογούσε την διάσωσή του στο πέρασμα των χρόνων.

Πραγματικά το παραμύθι αυτό επέζησε στο ρου του χρόνου γιατί ενσαρκώνει ένα μεταφυσικό νόμο, ένα ζωτικό μάθημα. Μας διδάσκει ένα τρόπο ζωής που επιτρέπει την επίτευξη της ευτυχίας. Το μήνυμα του παραμυθιού αυτού είναι η αποδοχή. Η αποδοχή είναι το αντίθετο της άρνησης και του ελέγχου. Είναι η επιθυμία της αναγνώρισης της πραγματικότητας και η διάθεση διατήρησής της, έξω από κάθε επιθυμία μεταβολής της. Η ευτυχία συνίσταται όχι στον έλεγχο των συνθηκών ή των προσώπων, αλλά στην ανάπτυξη της εσωτερικής γαλήνης, ακόμα και αν αυτή παίρνει τη μορφή προκλήσεων και δυσκολιών.

Μια άλλη ανάγνωση του "η Ωραία και το Τέρας":

Στο παραμύθι η Ωραία δεν προσπαθεί να μετατρέψει το Τέρας σε πρίγκιπα του παραμυθιού, δεν λέει «θα γίνω ευτυχισμένη όταν δεν θα είναι πια τέρας», δεν του δείχνει οίκτο και δεν προσπαθεί να το αλλάξει. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το μήνυμα. Χάρη στην εκδήλωση της αποδοχής της, εκείνος ήταν ελεύθερος να ξαναβρεί τον εαυτό του και να ξαναγίνει ο όμορφος πρίγκιπας, ο τέλειος σύντροφος για εκείνη. Αυτή η εξέλιξη του παραμυθιού συμβολίζει με το αίσιο τέλος του την επιβράβευση και την αναγνώριση της αξίας της Αποδοχής εκ μέρους της Ωραίας. Ανταμοιβή της είναι η άνετη και ευτυχισμένη ζωή μαζί με τον πρίγκιπα.

Η αληθινή αποδοχή ενός ατόμου όπως είναι στην πραγματικότητα, χωρίς την προσπάθεια αλλαγής του μέσω της ενθάρρυνσης και της χειραγώγησης, είναι μια υψηλή μορφή αγάπης που είναι δύσκολο να πραγματοποιήσουμε. Πίσω από τις προσπάθειες να αλλάξουμε κάποιον βρίσκεται συνήθως το κίνητρο του εγωισμού και η πεποίθηση πως αν τον αλλάξουμε θα γίνουμε ευτυχισμένες. Δεν είναι κακό να θέλει κανείς την ευτυχία, όμως δεν είναι σωστό να την αναζητάμε έξω από εμάς, να την τοποθετούμε στα χέρια κάποιου άλλου. Αυτό σημαίνει ότι αποφεύγουμε να αναγνωρίσουμε τις δυνατότητες και τις ευθύνες μας, στην προσπάθεια να αλλάξουμε προς το καλύτερο τη δική μας ζωή.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΙΕΞΟΔΟΣ;

Οι περισσότερες από τις γυναίκες που αγαπούν πολύ, μπορούν να γίνουν πιο ευτυχισμένες και πιο ικανοποιημένες απ’ ότι φαντάζονται. Συχνά δεν το πιστεύουν γιατί θεωρούν πως κάποιος άλλος στέκεται εμπόδιο, έτσι επιδίδονται στην προσπάθεια αλλαγής αυτού του άλλου. Οι γυναίκες που αγαπούν πολύ πρέπει να ξεπεράσουν την τάση απόρριψης των επιλογών του συντρόφου τους, πρέπει επίσης να μάθουν να σέβονται το δικαίωμα του να είναι ο αληθινός του εαυτός, ακόμα και αν τον προτιμούν διαφορετικό. Οι γυναίκες που αγαπούν πολύ πρέπει να στρέψουν όλη τους την προσοχή στα δικά τους ενδιαφέροντα, για να νοιώσουν ευτυχία και ικανοποίηση, ανεξάρτητα με τι κάνει «εκείνος».

Όταν ο καθένας είναι ακριβώς ο εαυτός του, τότε έρχεται αντιμέτωπος με τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς του και αναλαμβάνει την ευθύνη του εαυτού του.

Αυτή η εξέλιξη δεν σημαίνει οπωσδήποτε ότι το ζευγάρι θα παραμείνει μαζί. Μπορεί να ξαναβρεθούν σε ένα άλλο επίπεδο ειλικρίνειας και να είναι ευτυχισμένοι, ή μπορεί να μην είναι πια επιλογή ο ένας για τον άλλον και να σταματήσει η σχέση. Το μόνο σίγουρο είναι ότι και στις δύο εξελίξεις τόσο ο ένας όσο και ο άλλος θα είναι πιο ισορροπημένοι και ευχαριστημένοι από τη ζωή τους.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ «ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ» ΝΑ ΚΑΝΕΙ μια γυναίκα που αγαπάει υπερβολικά:

▒ Να σταματήσει να πιστεύει ότι η ζωή της θα αλλάξει και θα γίνει όπως την θέλει, μέσα από τη δράση ενός άντρα. Να σταματήσει το «εκείνος» να είναι το ραντάρ του συναισθηματικού της δείκτη. Να σταματήσει να την απασχολεί η «ανευθυνότητά» του και να σταματήσει να νοιώθει οργή γιατί δεν μπόρεσε να τον αλλάξει.

▒ Να σταματήσει να προσκολλάται σε έναν άντρα για να αποφύγει τα δικά της συναισθήματα, και να πάψει να τον χρησιμοποιεί σαν μέσον για να αποφύγει τα δικά της προβλήματα.

▒ Να σταματήσει να χρησιμοποιεί την σχέση της σαν ναρκωτικό. Να αναζητά δηλαδή την δημιουργία δύσκολων και δραματικών σχέσεων, οι οποίες ενεργοποιώντας την έκκριση αδρεναλίνης, της επιτρέπουν «να φύγει» από την αντιμετώπιση των δικών της συναισθημάτων και προβλημάτων.

▒ Να σταματήσει να θεωρεί «απλή ατυχία» την επιλογή των ακατάλληλων συντρόφων της.
▒ Να συνειδητοποιήσει το πόσο οι ίδιες της οι ανάγκες την έσυραν στην επιλογή και στην διατήρηση των ακατάλληλων αυτών σχέσεων.

▒ Να σταματήσει να ξεπερνά τη δική της εξωγενή κατάθλιψη που προέρχεται από την θλίψη εμπειριών, με τη διέγερση που προκαλεί η συμμετοχή της σε μια προβληματική σχέση. Η χρόνια υπερδιέγερση που της προκαλεί θα την εξαντλήσει σωματικά και ψυχολογικά, με αποτέλεσμα την δημιουργία μιας πιο χρόνιας κατάθλιψης.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ «ΝΑ ΚΑΝΕΙ» μια γυναίκα που αγαπάει υπερβολικά:

▒ Να παραδεχτεί ότι έχει πρόβλημα εθισμού σε προβληματικές σχέσεις.

▒ Να σταματήσει να πιστεύει ότι ο πόνος είναι απόδειξη αληθινής αγάπης.

▒ Να αντιληφθεί ότι αυτό το είδος αγάπης είναι ασθένεια και μάλιστα δική της.

▒ Να καταλάβει ότι η υπερβολική αγάπη είναι μία ασθένεια προοδευτικά αναπτυσσόμενη και ότι αν δεν κάνει κάτι θα την οδηγήσει στη βία και στο θάνατο.

▒ Να συνειδητοποιήσει την εξάρτησή της από τους άντρες.

▒ Να συνειδητοποιήσει τον παραλογισμό αυτών των σχέσεων.

▒ Να διακρίνει τις στερεοτυπικές αντιλήψεις του περιβάλλοντος, που συνδέουν τις γυναίκες με την αγάπη και οι οποίες δημιουργούν την εντύπωση ότι ένας τέτοιος παραλογισμός στη σχέση είναι φυσιολογικός.

▒ Να σταματήσει να θέλει να αλλάξει και να ελέγξει τους άλλους.

▒ Να νοιώσει και να εκφράσει τα συναισθήματά της.

▒ Να καθορίσει τα ποια είναι τα δικά της όρια και ποια είναι τα όρια των άλλων.

▒ Να στραφεί προς τον εαυτό της που είναι και ο μόνος που μπορεί να αλλάξει.

▒ Να πιστέψει ότι αξίζει μια καλύτερη ζωή από αυτή της βίας που ζει.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ

► Να ζητήσει βοήθεια.
Να είναι ειλικρινής με τον εαυτό της για τη σοβαρότητα της κατάστασής της.
Να σταματήσει άμεσα την λειτουργία του μηχανισμού της άρνησης σε όλους τους τομείς της ζωής της. Να ζητήσει άμεσα βοήθεια χωρίς να εμπλέξει «εκείνον» σε αυτή τη διαδικασία. Μη ζητώντας βοήθεια («για να μην τον θυμώσει») κάνει τα πράγματα χειρότερα, καθώς έχει την αυταπάτη πως ακόμα διατηρεί τον έλεγχο της κατάστασης.

► Να δώσει προτεραιότητα στην θεραπεία της.
Να στρέψει τις τεράστιες προσπάθειες που έκανε μέχρι τώρα (για να αλλάξει τους άλλους) προς την προσπάθεια αλλαγής του ίδιου της του εαυτού. Αν δεν δώσει προτεραιότητα στη θεραπεία ποτέ δεν θα γίνει καλά, θα είναι πάντοτε απασχολημένη με ενέργειες που διαιωνίζουν την ασθένειά της. Η υπερβολική αγάπη καταστρέφει την ποιότητα της ζωής της και ίσως και την ίδια της τη ζωή.

► Να αναπτύξει την πνευματικότητα της.
Με αυτόν τον τρόπο θα καταλάβει ότι δεν είναι πια μόνη, θα απελευθερωθεί από την υπερβολική ισχυρογνωμοσύνη που την κάνει να πιστεύει πως μόνο αυτή έχει τις σωστές απαντήσεις. Θα πάψει να φοβάται και να απογοητεύεται και θα αρχίσει να σκέφτεται θετικά για τη ζωή της. Με την πνευματικότητα θα πάψει να ελέγχει τους άλλους προσπαθώντας να προσαρμόσει τις καταστάσεις στα μέτρα της, θα σταματήσει να κανονίζει τα πάντα, ελέγχοντας και αποτρέποντας «καταστροφές».

► Να σταματήσει να καθοδηγεί και να ελέγχει τον σύντροφό της.
Να μην τον βοηθά και να μην τον συμβουλεύει, να μην τον ενθαρρύνει και επαινεί χειριστικά, να μην τον παρακολουθεί, να αποστασιοποιηθεί. Δεν είναι η μητέρα του. Τα προβλήματά του είναι δική του δουλειά, όχι δική της. Να τον αφήσει να αναλάβει την ευθύνη των προβλημάτων και των λύσεων που δίνει. Να μην φαντασιώνεται πως «θα μπορούσε να είναι» και να μην φοβάται για το τι θα συμβεί στη σχέση τους και στον ίδιο, αν η ίδια σταματήσει να του κανονίζει τα πάντα.

► Να μην κρατήσει αμυντική στάση αν τα πράγματα χειροτερέψουν.
Να σταματήσει τα παιχνίδια ρόλων που παίζονται τόσο ανάμεσα στα ζευγάρια,
όσο και σε διάφορες κοινωνικές και οικογενειακές σχέσεις:
α) ρόλος «Σωτήρα»: διάθεση φροντίδας (κρύβει έλεγχο),
β) ρόλος «Διώκτη»: διάθεση τιμωρίας (κρύβει οργή),
γ) ρόλος «Θύματος»: διάθεση να φανεί αδύναμος (κρύβει τυραννία).

► Να αντιμετωπίσει με θάρρος τα δικά της προβλήματα και τις δικές της αδυναμίες .

► Να καλλιεργήσει στον εαυτό της ότι πρέπει να αναπτυχθεί.
Να αντιδρά σε ότι την ενοχλεί και να ενεργεί σαν να είναι μόνη της σαν να πρέπει να στηριχτεί μόνο στις δικές της δυνάμεις. Να δεχτεί ότι στη ζωή δεν κάνουμε λάθη, απλά παίρνουμε μαθήματα.

► Να αποκτήσει υγιή εγωισμό.
Να αλλάξει συντονισμό και να ακούει μόνο τη δική της φωνή. Να λέει ναι ή όχι, όποτε θέλει. Να αναγνωρίσει μέσα από την δική της ελευθερία και το δικαίωμα των άλλων στη δική τους ελευθερία. Αν αγαπήσεις αρκετά τον εαυτό σου, νοιώθεις ότι αξίζει να αγαπηθείς και από κάποιον άλλον. Αυτό σημαίνει ότι: (1) δέχεσαι απόλυτα τον εαυτό σου (2) δέχεσαι τους άλλους (3) αφήνεσαι να έρθεις σε επαφή με τα συναισθήματα και με την συμπεριφορά σου (4) αγαπάς κάθε πλευρά του εαυτού σου (5) έχεις αρκετή αυτοεκτίμηση και δεν νοιώθεις την ανάγκη να σε χρειάζονται για να πιστέψεις στην αξία σου (6) αναρωτιέσαι πάντα αν «αυτή η σχέση είναι κατάλληλη για εμένα;» (7) διακόπτεις αμέσως καταστροφικές σχέσεις, χωρίς να μελαγχολήσεις (8) τοποθετείς την ηρεμία σου πάνω από όλα (9) πιστεύεις ότι αξίζεις μία καλύτερη ζωή.

► Να μοιραστεί με τους άλλους αυτά που έμαθε και έζησε.
Να μάθει να δίνει χωρίς αντάλλαγμα. Το να μοιραστεί με τους άλλους την εμπειρία της, θα την προστατέψει από υποτροπές και γίνεται μόνο στα τελευταία βήματα της θεραπείας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το ενδιαφέρον αυτού του βιβλίου είναι η διαφορετική οπτική που δίνει στο θέμα της βίας σαν μια εν δυνάμει εξέλιξη σε μια δυσλειτουργική σχέση. Δίνεται βάρος στην παρουσίαση του φαινομένου, στον τρόπο εμπλοκής μας σε ακατάλληλες σχέσεις, στο γιατί διαλέγουμε λάθος ανθρώπους και στο γιατί παραμένουμε μαζί τους. Η λύση που προτείνεται είναι η ανάληψη της προσωπικής μας ευθύνης και η παραίτησή μας από παιχνίδια ρόλων. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι οι σχέσεις είναι σαν το ταγκό, χρειάζονται πάντα δύο.

Όποιος διαβάσει το βιβλίο μπορεί να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει μαζί του.Όλα αυτά που αναφέρθηκαν σε αυτή την παρουσίαση, είναι μία άποψη, δεν είναι η μοναδική. Οι λύσεις που δίνονται είναι συγκεκριμένες, δεν είναι οι μοναδικές. Αυτό το θέμα της μη-αυθεντίας, μας κάνει να επιστρέψουμε εκεί από όπου ξεκινήσαμε, στο θέμα της ενδο-οικογενειακής βίας, γιατί σε αυτό το φαινόμενο οι αιτιάσεις είναι πολλές.

Αντί επιλόγου θα σας μεταφέρω τμήμα εργασίας του ΚΕΘΙ στο οποίο αναφέρονται οι κυριότερες ερμηνευτικές προσεγγίσεις του φαινομένου της βίας. Κάποια από τις προσεγγίσεις αυτές θα ξεχωρίσετε, κάποια θα προτιμήσετε, είναι όλες εδώ, για όλους μας και «δυστυχώς αλλά και ευτυχώς, είναι πολλές».

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ της βίας (ΚΕΘΙ)
Οι ερμηνείες που προτείνονται αναφορικά µε την αιτιολόγηση του φαινομένου της ενδο-οικογενειακής βίας, είναι δυνατόν να συνοψιστούν ως εξής:

1. Ψυχιατρικές θεωρίες: Η πρωταρχική πηγή της κακοποίησης εντοπίζεται στα παθολογικά χαρακτηριστικά της δοµής της προσωπικότητας του δράστη ή /και του θύµατος, τα οποία είναι απόρροια της ελλιπούς ψυχονοητικής ανάπτυξης του ατόµου στην (πρώιµη) παιδική ηλικία. Παράλληλα υποστηρίζεται ότι υπάρχουν υψηλά ποσοστά ψυχοπαθολογίας στα άτοµα που παρουσιάζουν καταχρηστική συμπεριφορά.

2. Συμπεριφοριστικές θεωρίες: Η καταχρηστική συμπεριφορά (κακοποίηση) είναι αποτέλεσµα επιβράβευσης ή τιµωρίας του δράστη, σε περίπτωση άσκησης ή αποφυγής της αντίστοιχα. Η επιβράβευση µπορεί να είναι συµπεριφοριστική (ενδοτικότητα στις επιθυµίες του ατόµου µε βίαιη συμπεριφορά), συναισθηματική (σαδιστική ευχαρίστηση), ή κοινωνική (επιβεβαίωση της δύναµης και της εξουσίας).

3. Γνωστικές θεωρίες: Η κακοποίηση είναι απόρροια εκδραµάτισης από το δράστη φαντασιωσικών σκηνών, ή αν ο τελευταίος προσπαθεί να επιλύσει τυχόν γνωστικές ασυµφωνίες σχετικά µε την εικόνα εαυτού του. Ειδικότερα, οι φαντασιώσεις σεξουαλικής επικυριαρχίας και σωµατικής επιθετικότητας θεωρούνται ως πρόδροµοι της σεξουαλικής και της σωµατικής κακοποίησης. Οι εικόνες σεξουαλικής και σωµατικής βίας που προβάλλουν τα ΜΜΕ σε μεγάλο βαθµό ενθαρρύνουν τις συγκεκριµένες φαντασιώσεις.

4. Θεωρία της υποκουλτούρας της βίας: Η καταχρηστική συµπεριφορά επισυµβαίνει τακτικά και είναι αποδεκτή, τόσο από τους δράστες, όσο και από τα θύµατα, εντός ενός συγκεκριµένου περιβάλλοντος υποκουλτούρας. Συγκεκριµένα, υποστηρίζεται ότι κάποιες κοινωνικές οµάδες έχουν διαφορετικά επίπεδα βίας, καθώς κινούνται σε συνθήκες και χώρους διαβίωσης, στους οποίους οι υπάρχουσες νόρµες και αξίες ενθαρρύνουν τη βίαιη συµπεριφορά. Η θεωρία αυτή ενδυναµώνεται από το γεγονός ότι τα βίαια επεισόδια φαίνεται να συµβαίνουν κυρίως σε περιορισµένες γεωγραφικές περιοχές.

5. Φεμινιστικές προσεγγίσεις: Η κοινωνία µε πατριαρχικές δοµές ενθαρρύνει τη βία από τους άνδρες προς τις γυναίκες. Σε αυτές τις κοινωνίες, οι γυναίκες υφίστανται κακοποίηση επειδή θεωρούνται υποδεέστερες από τους άνδρες. Σε αυτήν την προσέγγιση, κρίνεται ουσιώδες να κατανοηθεί η ιστορική υποτέλεια των γυναικών στους άνδρες. Η φεµινιστική θεωρία τίθεται υπέρ μιας ερμηνείας της κοινωνικής δοµής, η οποία έχει σχεδιαστεί ώστε να παραβλέπει, ή να ενθαρρύνει και να διαιωνίζει την επικυριαρχία των ανδρών στις γυναίκες.

6. Θεωρία της κοινωνικοποίησης των ρόλων των φύλων: Στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης των δύο φύλων, οι άνδρες ενθαρρύνονται να είναι περισσότερο επιθετικοί από τις γυναίκες, ενώ η σεξουαλική επιθετικότητα τούς αυξάνει την αίσθηση ανδρισµού και αρρενωπότητας. Καθώς δεν ενθαρρύνονται να μιλούν για τα συναισθήµατά τους, όταν αντιµετωπίζουν δυσκολίες, είναι δυνατόν να καταφύγουν στη σεξουαλική δραστηριότητα ή στη βία, προκειμένου να εκφράσουν τα συναισθήµατά τους και να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που προκύπτουν. Όταν οι άνδρες υφίστανται βία, αυτό συμβαίνει γιατί έχουν θηλυπρεπή ρόλο στην κοινωνία.

7. Θεωρία της Κοινωνικής Μάθησης: Ο δράστης έχει μάθει να φέρεται βίαια, καθώς έχει υπάρξει είτε μάρτυρας σκηνών βίας, είτε θύµα βίαιης συµπεριφοράς κυρίως στην οικογένεια προέλευσης. Παράλληλα, η (βίαιη) συµπεριφορά του, έχει ενισχυθεί µέσω επιβράβευσης από το περιβάλλον του, από το οποίο το άτοµο δεν μαθαίνει µόνο να είναι βίαιο, αλλά μαθαίνει και να δικαιολογεί ηθικά και κοινωνικά την καταχρηστική του συμπεριφορά. Η θεωρία αυτή ερµηνεύει επαρκώς το γεγονός ότι σε κάποιες οικογένειες είναι δυνατόν να υπάρξουν πολλαπλοί δράστες σωµατικής ή /και σεξουαλικής βίας.

8. Θεωρία των πόρων: Η συγκεκριμένη θεωρία υποστηρίζει ότι όλα τα κοινωνικά συστήµατα στρέφονται γύρω από τις απειλές ή τη χρήση βίας. Οι δράστες κακοποίησης διαθέτουν περισσότερους πόρους / μέσα (κοινωνικά, οικονοµικά, ψυχολογικά), µε αποτέλεσµα να υποτιµούν τα θύµατα και να είναι σε θέση να επιβάλλουν τη θέλησή τους στα τελευταία. Ακόµα και η έλλειψη πόρων, αρκετές φορές, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε βίαιη συµπεριφορά µε σκοπό την επιβολή και τη διατήρηση της εξουσίας.

9. Θεωρία της κοινωνικής συναλλαγής: Η συγκεκριµένη θεωρία επικεντρώνεται σε ένα σύστηµα επιβραβεύσεων και αρνητικών κυρώσεων στις διαπροσωπικές σχέσεις: τα άτοµα θα εµπλακούν σε συµπεριφορές που είναι πιθανόν να τους αποφέρουν επιβράβευση, ενώ θα αποφύγουν συµπεριφορές που ενδεχοµένως να επιφέρουν κυρώσεις. Οι δράστες κακοποίησης, έχουν την εξουσία και τη δυνατότητα να εκµεταλλεύονται τα θύµατα, ενώ τα τελευταία ελλείπουν της απαραίτητης ικανότητας να αντιµετωπίσουν αποτελεσµατικά την κακοποίηση και διαθέτουν ανεπαρκή µέσα να προσφέρουν εναλλακτικούς τρόπους επιβράβευσης στο δράστη.

10. Θεωρία των οικογενειακών συστημάτων: Η αιτία της κακοποίησης εντοπίζεται στην ανισορροπία των δυναµικών και των σχέσεων μεταξύ των µελών της οικογένειας. Επισηµαίνεται ότι τα αίτια της ενδο-οικογενειακής βίας έχουν πολλαπλές ρίζες, όπως οι ρυθµιστικές δοµές, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των µελών της οικογένειας, οι ματαιώσεις που τυχόν δέχονται τα τελευταία, ή ακόµα και οι συγκρούσεις που προκύπτουν στους κόλπους της οικογένειας. Συνήθως, στην οικογένεια υπάρχει περισσότερη καταχρηστική συµπεριφορά από ό,τι αναφέρεται ή καταγγέλλεται. Τις περισσότερες δε φορές, η βία στην οικογένεια είτε γίνεται αντικείµενο άρνησης, είτε παραβλέπεται.

11. Θεωρία των συναισθηματικών δεσμών: H συγκεκριµένη θεωρία ενσωµατώνει τόσο τις ψυχολογικές, όσο και τις κοινωνιολογικές παραµέτρους στην ερµηνεία της ενδο-οικογενειακής βίας.Η κακοποίηση οφείλεται σε ανεπαρκείς και ακατάλληλες σχέσεις µε τους γονείς, γεγονός που παρεµποδίζει την ανάπτυξη ενός δεσµού αγάπης µεταξύ της γονεϊκής φιγούρας και του παιδιού. Τα προβλήµατα συναισθηµατικών δεσµών που προκύπτουν κατά την παιδική ηλικία, δηµιουργούν πρόσφορο έδαφος για δυσκολίες στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις κατά την ενήλικη ζωή.

12. Θεωρία της ανακολουθίας της κοινωνικής τάξης: Η καταχρηστική συµπεριφορά οφείλεται στην έλλειψη πόρων και στη συνεπαγόµενη ασυµφωνία και άγχος που βιώνει το άτοµο από την ασύµµετρη κατανοµή των πόρων αυτών. Κατά συνέπεια, η ανακολουθία της κοινωνικής τάξης απειλεί τα πατριαρχικά µμοντέλα εξουσίας και τα συστήµατα αξιών.

Εντούτοις, καµιά από τις παραπάνω θεωρίες δεν είναι επαρκής per se να ερµηνεύσει
την ενδο-οικογενειακή βία, καθώς θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ένα πολυ- παραγοντικό μοντέλο για την προσέγγιση ενός φαινοµένου που διατρέχει την κοινωνία, τόσο σε µικρο-, όσο και σε µακρο-επίπεδο, ειδάλλως, ελλοχεύει ο κίνδυνος να διαιωνιστούν, αναλόγως της θεωρίας που κάθε φορά χρησιµοποιείται, στερεοτυπικές συµπεριφορές και στάσεις που δυσχεραίνουν την αποτελεσµατική αντιµετώπιση της βίας στους κόλπους της οικογένειας. Ένα φαινόµενο µε προεκτάσεις πολιτικές, κοινωνικές, πολιτισµικές, ακόµα και οικονοµικές, θα πρέπει να αντιµετωπίζεται µε γνώµονα κατά το δυνατόν όλες τις ενδογενείς και εξωγενείς µεταβλητές που το χαρακτηρίζουν και το απαρτίζουν.

Κατά συνέπεια, η ερµηνεία της ενδο-οικογενειακής βίας θα πρέπει να βασιστεί στη διερεύνηση τόσο της προσωπικότητας του δράστη και του θύµατος, ώστε να αντιµετωπιστεί (και να προληφθεί) η καταχρηστική ή η θυµατοποιηµένη συµπεριφορά σε ατοµικό επίπεδο, όσο και των εξωγενών παραµέτρων που συνεπικουρούν στην εµφάνισή της: των ιδιαίτερων δοµικών χαρακτηριστικών που διέπουν το θεσµό του γάµου, των ρόλων που αναλαµβάνουν τα δύο φύλα εντός και εκτός του τελευταίου, των πολιτισµικών δοµών που χαρακτηρίζουν στο διηνεκές την κοινωνία, της µάθησης συµπεριφορών και ρόλων σύµφωνα µε το φύλο από την οικογένεια καταγωγής, των σχέσεων εξουσίας που αναπτύσσονται και λειτουργούν ρυθµιστικά σε οποιοδήποτε δι-ατοµικό ή δι-οµαδικό επίπεδο αλληλεπίδρασης, κλπ. (ΚΕΘΙ)

(Η εργασία αυτή γράφτηκε και παρουσιάστηκε στο Πάντειο το 2005)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------